Nowelizacja polskiego prawa spadkowego

Już niebawem, bo w listopadzie 2023 zmianie ulegną przepisy regulujące zasady dziedziczenia w Polsce. Nowelizacja prawa spadkowego ma bardzo praktyczny wymiar, gdyż jej zasadniczym celem jest skrócenie czasu trwania postępowań sądowych oraz zapewnienie większego bezpieczeństwa prawnego spadkobiercom.

Zmiany w spadkach obejmują wiele obszarów: ograniczają krąg potencjalnych spadkobierców, przewidują możliwość odrzucenia spadku za dzieci bez zgody sądu, oraz umożliwiają uznanie wybranych osób za niegodnych dziedziczenia spadku.

Poniżej pokrótce przedstawione zostały nadchodzące zmiany w obrębie prawa spadkowego.

Po pierwsze - Ograniczenie trzeciej grupy spadkowej

Jednym z kluczowych elementów nowelizacji jest modyfikacja trzeciej grupy spadkowej, czyli dziadków spadkodawcy i ich zstępnych, tj. potomków. Dotychczas w sytuacji gdy zmarły nie pozostawił najbliższych krewnych, spadek przypadał dziadkom, a z kolei ich udział spadkowy przechodził na ich zstępnych bez względu na stopień pokrewieństwa. Według nowych przepisów, krąg spadkobierców w tej grupie zostanie zawężony do dziadków, rodzeństwa rodziców spadkodawcy oraz ich zstępnych. Cioteczne i stryjeczne wnuki oraz dalsze pokolenia zostaną wyłączone od dziedziczenia. Taka zmiana ma zagwarantować skrócenie czasu trwania postępowań sądowych oraz dostosować prawo spadkowe do rzeczywistych wzorców relacji rodzinnych.

Po drugie - Wykluczenie osób z kręgu spadkobierców czyli uznawanie za niegodnych dziedziczenia spadku

Kolejnym istotnym aspektem nowelizacji jest możliwość uznawania za niegodne dziedziczenia osób, które ‘’uporczywie uchylały się od wykonywania obowiązku alimentacyjnego lub opieki nad spadkodawcą’’. Do tej pory spadkobierca mógł zostać uznany za niegodnego dziedziczenia tylko w przypadku, gdy osoba dopuściła się przeciwko spadkodawcy ciężkiego przestępstwa lub nakłaniała go podstępem czy groźbą do sporządzenia testamentu. W ramach proponowanej nowelizacji, ustawodawca rozszerzył przesłanki uznania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia, a tym samym wzmocnił ochronę interesów spadkobierców poprzez eliminację nieodpowiedzialnych postaw. Warto przy tym zaznaczyć, iż nowe przepisy pozwalają na wyłączenie osoby niegodnej z dziedziczenia niezależnie od stopnia pokrewieństwa ze spadkodawcą.

Po trzecie - Odrzucanie spadku w imieniu małoletnich dzieci

Jedną z najbardziej istotnych zmian w prawie spadkowym są ułatwienia dla osób małoletnich. Dotychczas, odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka odbywało się wyłącznie po uprzednim uzyskaniu zgody sądu rodzinnego przez rodziców małoletniego w terminie sześciu miesięcy. Wprowadzone zmiany przewidują, iż rodzice będą mogli bez zgody sądu odrzucić niekorzystny spadek w imieniu dziecka, o ile wcześniej sami go odrzucili. Zgoda sądu będzie niezbędna tylko w sytuacji tzw. konfliktu interesu, a więc w sytuacji, gdy np. dziecko zostanie powołane do spadku obok rodzica. Co więcej, w celu usprawnienia rozpoznawania spraw z udziałem małoletnich spadkobierców, wnioski o zgodę na odrzucenie spadku będą składane od razu do sądu spadku.

Po czwarte - Złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku

Nowe przepisy wprowadzają także zmiany w oświadczeniach o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Obowiązujące obecnie prawo spadkowe przewiduje, że spadkobierca na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku ma sześć miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o śmierci spadkodawcy. Nadchodzące zmiany zakładają jednak zawieszenie odliczania tego terminu w sytuacji, gdy złożenie takiego oświadczenia będzie wymagało interwencji (zezwolenia) sądu opiekuńczego. Proponowana zmiana, z pewnością pomoże dotrzymać terminu spadkobiercom, dla których okres 6 miesięcy może okazać się niewystarczający np. z uwagi na zamieszkiwanie poza granicami kraju.

Nowe przepisy wejdą w życie 15 listopada 2023 roku i będą miały zastosowanie do spadków otwartych po dniu wejścia w życie ustawy.